MCN TV NEWS 3.0
၁.၂ သူပုန် (Rebel), ပုန်ကန် (Rebellion) , တော်လှန်ရေး (Revolution) အမည် - သူပုန်, ပုန်ကန်မှု, တော်လှန်ရေး (Rebel, Rebellion, Revolutionary) • ဝေါဟာရ အဓိပ္ပာယ် : o Rebel : လက်ရှိအာဏာပိုင်စနစ် (သို့) အစိုးရကို ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်သူ။ o Rebellion : အာဏာပိုင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် လက်နက်ကိုင် (သို့) နိုင်ငံရေး ပုန်ကန်မှု။ o Revolution : စနစ်တစ်ခုလုံးကို အကြီးအကျယ် ပြောင်းလဲပစ်သည့် အောင်မြင်သော ပုန်ကန်မှု။ • ပေါ်ပေါက်လာပုံ : လက်တင်ဘာသာ "rebellare" (ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်သည်) မှ ဆင်းသက်လာသည်။ • အသုံးပြုပုံ : နိုင်ငံရေးစနစ်၊ အစိုးရ (သို့) အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်သည့် လှုပ်ရှားမှုများအတွက် သုံးနှုန်းသည်။ • ရည်ရွယ်ချက်ပန်းတိုင် : နိုင်ငံရေး အပြောင်းအလဲ ဖြစ်စေရန်။ • သဘောသဘာ၀ : Rebellion သည် စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သော လှုပ်ရှားမှုဖြစ်ပြီး၊ Revolution သည် ထိုလှုပ်ရှားမှု အောင်မြင်ပြီး စနစ်အသစ် တည်ဆောက်သည်အထိ ဖြစ်သည်။ • နှိုင်းယှဉ်ချက် : Robber/Bandit များသည် ကိုယ်ကျိုးအတွက် ပစ္စည်းရှာသည်။ Rebel များသည် နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်အတွက် တိုက်ပွဲ၀င်သည်။ • ဥပမာ : ဗြိတိသျှကိုလိုနီစနစ်ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသူများကို Rebels (ပုန်ကန်သူများ) ဟုခေါပြီး သူတို့၏ လှုပ်ရှားမှုကြီးသည် Revolution (တော်လှန်ရေး) အဖြစ် အောင်မြင်ခဲ့သည်။ • ဆင်တူ အသုံးအနှုန်းများ : o Revolutionary - ရီဗိုလူရှင်နရီ : တော်လှန်ရေးသမား (စနစ်ဟောင်းကို အကြီးအကျယ် ဆန့်ကျင်ပြီး အသစ်တည်ဆောက်သူ) o Insurgent - အင်ဆာဂျင့် : လက်နက်ကိုင် ပုန်ကန်သူ o Mutineer - မြူတီနီယာ : စစ်တပ်အတွင်းမှ ပုန်ကန်သူ ဥပဒေအရ : ပုန်ကန်သူ (Rebel) - ပုန်ကန်မှု (Rebellion) ဟာ ပြည်တွင်းမှာ သေဒဏ် (သို့) ထောင်ဒဏ် တစ်သက်တစ်ကျွန်း ချမှတ်နိုင်သလို နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သေ အကြီးဆုံးပြစ်မှု (Crimes against the State) အဖြစ် အရေးယူနိုင်သလို.. နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေမှာ ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်းအရ အကာအကွယ်ရှိနေပေမယ့် - ပုန်ကန်/တော်လှန်မှုတိုင်က တရားဝင်မှု ရှိနိုင်ပေမယ့် - စစ်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေမှာ - နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စစ်ရာဇ၀တ်မှုကြီးတွေ ကျူးလွန်ခဲ့ကြရင်တော့ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေဒေတွေအရ ရာဇဝဝတ်ဘေးကနေ ပြေးမလွတ်နိုင်ကြမယ့် အခြေအနေပါ။ • မြန်မာနိုင်ငံ ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေ (Penal Code) တွင် "ပုန်ကန်သူ" များအား ပုဒ်မ ၁၂၁ (နိုင်ငံတော်သစ္စာဖောက်မှု)၊ ပုဒ်မ ၁၂၂ (စစ်အင်အားသို့ သစ္စာဖောက်မှု) နှင့် ပုဒ်မ ၁၂၄ (နိုင်ငံတော်အာဏာကို ဆန့်ကျင်ခြင်း) တို့ဖြင့် အဓိကရည်ညွှန်းလေ့ရှိပါသည်။ • အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် : "နိုင်ငံတော်အာဏာကို လက်နက်ကိုင် (သို့) အင်အားသုံး၍ ဆန့်ကျင်ခြင်း (သို့) နိုင်ငံတော်၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို ချိုးဖောက်ရန် ကြံစည်ခြင်း" ကို ပုန်ကန်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်သည်။ • ပြစ်မှုနှင့် ပြစ်ဒဏ် : ပုဒ်မ ၁၂၁ အရ သေဒဏ် (သို့) ထောင်ဒဏ်တစ်သက် တစ်ကျွန်း ချမှတ်နိုင်သည်။ ၎င်းသည် မြန်မာ့ဥပဒေတွင် အကြီးမားဆုံးသော ပြစ်မှုအမျိုးအစားတစ်ခုဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သည့် ပြစ်မှု (Crimes against the State) အဖြစ် သတ်မှတ်သည်။ • သုံးနှုန်းမှု : လက်ရှိအာဏာပိုင်အစိုးရကို လက်နက်ကိုင်ဆန့်ကျင်သည့် မည်သည့်အဖွဲ့အစည်းကိုမဆို "ပုန်ကန်သူများ" သို့မဟုတ် "သူပုန်များ" အဖြစ် ဥပဒေအရ တရားစွဲဆိုလေ့ရှိပါသည်။ • ပစ်မှတ် : စစ်တပ်၊ ရဲတပ်ဖွဲ့ စသည့် အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းများ။ • ဥပဒေအဆင့်အတန်း : နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သော အကြီးဆုံးပြစ်မှု။ ပြည်တွင်းဥပဒေအရ "သူပုန်" အဖြစ် သတ်မှတ်ခံရပြီး အကြီးမားဆုံးသော ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရနိုင်သည်။ • ဥပဒေအရ : သူတို့ရဲ့တိုက်ပွဲကို "ပြည်တွင်းစစ်" လို့ သတ်မှတ်နိုင်တယ်။ နိုင်ငံတကာဥပဒေက စစ်မှုမထမ်းနိုင်သူ (သာမန်ပြည်သူ) တွေကို ကာကွယ်ဖို့ စည်းမျဉ်းတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ကို မိမိတို့နိုင်ငံရဲ့ ဥပဒေအရ "သူပုန်" လို့လည်း သတ်မှတ်နိုင်တယ်။ o ဥပမာ : ကိုလိုနီစနစ်ကို တိုက်ဖျက်ခဲ့တဲ့ လွတ်လပ်ရေး တပ်သားဟောင်းတွေ။ ပုန်ကန်သူများသည် ပြည်တွင်းစစ် (Internal Armed Conflict) ၏ ပါဝင်သူများ ဖြစ်သည်။ ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်းတွေအရ (Geneva Conventions) ၏ ပရိုတိုကော (Protocol II) အရ၊ ပုန်ကန်အဖွဲ့ အစည်းသည် ကိုယ်ပိုင် စစ်တပ် ရှိပြီး နယ်မြေအချို့ ကို ထိန်းချုပ်ထားပါက၊ ၎င်းတို့အား စစ်မှုထမ်း မဟုတ်သူများ (Civilians) ကို ကာကွယ်သည့် နိုင်ငံတကာဥပဒေ (International Humanitarian Law) က အသိအမှတ်ပြုသည်။ သို့သော် ပုန်ကန်မှုကိုယ်တိုင်က တရားဝင်မှု ရှိနိုင်ပေမယ့် - စစ်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေမှာ - နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စစ်ရာဇ၀တ်မှုကြီးတွေ ကျူးလွန်ခဲ့ကြရင်တော့ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေကနေ အရေးယူခံရနိုင်ပြီး ရာဇဝတ်ဘေးကနေ ပြေးမလွတ်နိုင်ကြမယ့် အခြေအနေပါ။ Just War Theory - Jus ad Bellum and Jus in Bello တွေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ ဥပမာ - လူမျိုးတုန်းသုတ်သင်မှု (Genocide), လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ဆန့်ကျင်သော ရာဇဝတ်မှု (Crimes Against Humanity), စစ်ရာဇဝတ်မှု (War Crimes) တွေလို နိုင်ငံတကာဥပဒေများအား ဖောက်ဖျက်မှု တွေလို ပြင်းထန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ကျူးလွန် တရားစွဲဆို ခံရနိုင်တဲ့ နည်းလမ်း (၃) နဲ့ အရေးယူခံရနိုင်တဲ့ အကြောင်းတွေကိုလည်း ရှင်းပြပေးပါ။ ၁. နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်ခုံရုံး (ICC) မှ တရားစွဲဆိုခြင်း • လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (Genocide), လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ (Crimes Against Humanity), စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ (War Crimes) ကျူးလွန်ပါက ICC မှ တရားစွဲဆိုနိုင်သည်။ • ဥပမာ: မြန်မာနိုင်ငံမှ စစ်တပ်ခေါင်းဆောင်များနှင့် ပုန်ကန်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်များအပေါ် ICC က စုံစမ်းစစ်ဆေးနေခြင်း။ ၂. နိုင်ငံတကာတရားရုံး (ICJ) မှ တရားစွဲဆိုခြင်း • ICJ သည် နိုင်ငံတကာအငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရန် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဓိက တရားရုံးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံများကို တရားစွဲဆိုနိုင်သော်လည်း တစ်ဦးချင်းအား တရားစွဲဆိုနိုင်ခြင်း မရှိ။ • ဥပမာ: ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအား ရိုဟင်ဂျာမျိုးနွယ်စုအား လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (Genocide) ကျူးလွန်သည်ဟု ICJ တွင် တရားစွဲဆိုခဲ့ခြင်း။ ၃. ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့် (Universal Jurisdiction) ဖြင့် တရားစွဲဆိုခြင်း • လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (Genocide), စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ (War Crimes), လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ (Crimes Against Humanity) ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရာဇ၀တ်မှုကြီးများ (Universal Crimes) ကို ကျူးလွန်သူ မည်သူ့ကိုမဆို၊ မည်သည့်နိုင်ငံ၏ တရားရုံးကမဆို ထိုနိုင်ငံ၏ နယ်နိမိတ်အတွင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိပါက တရားစွဲဆိုနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ • ဥပမာ: ဆီရီယား စစ်ခေါင်းဆောင်များအား ဂျာမနီနိုင်ငံရှိ တရားရုံးတွင် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုပြီး အပြစ်ချမှတ်ခံရခြင်း။ ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်းနှင့် Just War Theory ၏ အခန်းကဏ္ဍ • ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်း သည် စစ်ပွဲ၏ အနိမ့်ဆုံးစံချိန်စံညွှန်းများ (Minimum Standards) ကို သတ်မှတ်ပေးသည်။ ၎င်းက ပုန်ကန်သူများအား စစ်မှုမထမ်းနိုင်သူများ (Civilians) ကို ကာကွယ်ရန် တာ၀န်ခံမှုရှိစေပြီး၊ ဤစည်းမျဉ်းများကို ချိုးဖောက်ပါက စစ်ရာဇ၀တ်မှု (War Crime) အဖြစ် တရားစွဲဆိုခံရနိုင်သည်။ • Just War Theory (တရားသောစစ်ဆိုင်ရာ သီအိုရီ) သည် စစ်စတင်ခွင့် (Jus ad Bellum) နှင့် စစ်ကာလကျင့်ဝတ် (Jus in Bello) ဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲခြားထားသည်။ o Jus ad Bellum: စစ်စတင်ရန် တရားမျှမှု (ဥပမာ - နောက်ဆုံးနည်းလမ်းအဖြစ် စစ်စတင်ခြင်း) ရှိရမည်။ o Jus in Bello: စစ်ကာလအတွင်း တရားမျှမှု (ဥပမာ - သာမန်ပြည်သူများနှင့် စစ်သားများကို ခွဲခြားခြင်း၊ အင်အားသုံးမှု သင့်တင့်မျှတခြင်း) ရှိရမည်။ အနှစ်ချုပ် ပုန်ကန်သူများသည် ၎င်းတို့၏ ရည်ရွယ်ချက် တရားမျှမှုရှိသည်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံတကာဥပဒေက ခွင့်မပြုသော လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု၊ စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ ကို ကျူးလွန်ပါက ICC, ICJ နှင့် Universal Jurisdiction တို့မှ တစ်ဆင့် တရားစွဲဆိုခံရနိုင်ပါသည်။
2 months ago | [YT] | 47
MCN TV NEWS 3.0
၁.၂ သူပုန် (Rebel), ပုန်ကန် (Rebellion) , တော်လှန်ရေး (Revolution)
အမည် - သူပုန်, ပုန်ကန်မှု, တော်လှန်ရေး (Rebel, Rebellion, Revolutionary)
• ဝေါဟာရ အဓိပ္ပာယ် :
o Rebel : လက်ရှိအာဏာပိုင်စနစ် (သို့) အစိုးရကို ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်သူ။
o Rebellion : အာဏာပိုင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သည့် လက်နက်ကိုင် (သို့) နိုင်ငံရေး ပုန်ကန်မှု။
o Revolution : စနစ်တစ်ခုလုံးကို အကြီးအကျယ် ပြောင်းလဲပစ်သည့် အောင်မြင်သော ပုန်ကန်မှု။
• ပေါ်ပေါက်လာပုံ : လက်တင်ဘာသာ "rebellare" (ဆန့်ကျင်ပုန်ကန်သည်) မှ ဆင်းသက်လာသည်။
• အသုံးပြုပုံ : နိုင်ငံရေးစနစ်၊ အစိုးရ (သို့) အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်သည့် လှုပ်ရှားမှုများအတွက် သုံးနှုန်းသည်။
• ရည်ရွယ်ချက်ပန်းတိုင် : နိုင်ငံရေး အပြောင်းအလဲ ဖြစ်စေရန်။
• သဘောသဘာ၀ : Rebellion သည် စနစ်ကို ဆန့်ကျင်သော လှုပ်ရှားမှုဖြစ်ပြီး၊ Revolution သည် ထိုလှုပ်ရှားမှု အောင်မြင်ပြီး စနစ်အသစ် တည်ဆောက်သည်အထိ ဖြစ်သည်။
• နှိုင်းယှဉ်ချက် : Robber/Bandit များသည် ကိုယ်ကျိုးအတွက် ပစ္စည်းရှာသည်။ Rebel များသည် နိုင်ငံရေး ရည်မှန်းချက်အတွက် တိုက်ပွဲ၀င်သည်။
• ဥပမာ : ဗြိတိသျှကိုလိုနီစနစ်ကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသူများကို Rebels (ပုန်ကန်သူများ) ဟုခေါပြီး သူတို့၏ လှုပ်ရှားမှုကြီးသည် Revolution (တော်လှန်ရေး) အဖြစ် အောင်မြင်ခဲ့သည်။
• ဆင်တူ အသုံးအနှုန်းများ :
o Revolutionary - ရီဗိုလူရှင်နရီ : တော်လှန်ရေးသမား (စနစ်ဟောင်းကို အကြီးအကျယ် ဆန့်ကျင်ပြီး အသစ်တည်ဆောက်သူ)
o Insurgent - အင်ဆာဂျင့် : လက်နက်ကိုင် ပုန်ကန်သူ
o Mutineer - မြူတီနီယာ : စစ်တပ်အတွင်းမှ ပုန်ကန်သူ
ဥပဒေအရ : ပုန်ကန်သူ (Rebel) - ပုန်ကန်မှု (Rebellion) ဟာ ပြည်တွင်းမှာ သေဒဏ် (သို့) ထောင်ဒဏ် တစ်သက်တစ်ကျွန်း ချမှတ်နိုင်သလို နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သေ အကြီးဆုံးပြစ်မှု (Crimes against the State) အဖြစ် အရေးယူနိုင်သလို.. နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေမှာ ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်းအရ အကာအကွယ်ရှိနေပေမယ့် - ပုန်ကန်/တော်လှန်မှုတိုင်က တရားဝင်မှု ရှိနိုင်ပေမယ့် - စစ်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေမှာ - နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စစ်ရာဇ၀တ်မှုကြီးတွေ ကျူးလွန်ခဲ့ကြရင်တော့ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေဒေတွေအရ ရာဇဝဝတ်ဘေးကနေ ပြေးမလွတ်နိုင်ကြမယ့် အခြေအနေပါ။
• မြန်မာနိုင်ငံ ပြစ်မှုဆိုင်ရာ ဥပဒေ (Penal Code) တွင် "ပုန်ကန်သူ" များအား ပုဒ်မ ၁၂၁ (နိုင်ငံတော်သစ္စာဖောက်မှု)၊ ပုဒ်မ ၁၂၂ (စစ်အင်အားသို့ သစ္စာဖောက်မှု) နှင့် ပုဒ်မ ၁၂၄ (နိုင်ငံတော်အာဏာကို ဆန့်ကျင်ခြင်း) တို့ဖြင့် အဓိကရည်ညွှန်းလေ့ရှိပါသည်။
• အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် : "နိုင်ငံတော်အာဏာကို လက်နက်ကိုင် (သို့) အင်အားသုံး၍ ဆန့်ကျင်ခြင်း (သို့) နိုင်ငံတော်၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို ချိုးဖောက်ရန် ကြံစည်ခြင်း" ကို ပုန်ကန်မှုအဖြစ် သတ်မှတ်သည်။
• ပြစ်မှုနှင့် ပြစ်ဒဏ် : ပုဒ်မ ၁၂၁ အရ သေဒဏ် (သို့) ထောင်ဒဏ်တစ်သက် တစ်ကျွန်း ချမှတ်နိုင်သည်။ ၎င်းသည် မြန်မာ့ဥပဒေတွင် အကြီးမားဆုံးသော ပြစ်မှုအမျိုးအစားတစ်ခုဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သည့် ပြစ်မှု (Crimes against the State) အဖြစ် သတ်မှတ်သည်။
• သုံးနှုန်းမှု : လက်ရှိအာဏာပိုင်အစိုးရကို လက်နက်ကိုင်ဆန့်ကျင်သည့် မည်သည့်အဖွဲ့အစည်းကိုမဆို "ပုန်ကန်သူများ" သို့မဟုတ် "သူပုန်များ" အဖြစ် ဥပဒေအရ တရားစွဲဆိုလေ့ရှိပါသည်။
• ပစ်မှတ် : စစ်တပ်၊ ရဲတပ်ဖွဲ့ စသည့် အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်းများ။
• ဥပဒေအဆင့်အတန်း : နိုင်ငံတော်ကို ဆန့်ကျင်သော အကြီးဆုံးပြစ်မှု။ ပြည်တွင်းဥပဒေအရ "သူပုန်" အဖြစ် သတ်မှတ်ခံရပြီး အကြီးမားဆုံးသော ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံရနိုင်သည်။
• ဥပဒေအရ : သူတို့ရဲ့တိုက်ပွဲကို "ပြည်တွင်းစစ်" လို့ သတ်မှတ်နိုင်တယ်။ နိုင်ငံတကာဥပဒေက စစ်မှုမထမ်းနိုင်သူ (သာမန်ပြည်သူ) တွေကို ကာကွယ်ဖို့ စည်းမျဉ်းတွေ ရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ကို မိမိတို့နိုင်ငံရဲ့ ဥပဒေအရ "သူပုန်" လို့လည်း သတ်မှတ်နိုင်တယ်။
o ဥပမာ : ကိုလိုနီစနစ်ကို တိုက်ဖျက်ခဲ့တဲ့ လွတ်လပ်ရေး တပ်သားဟောင်းတွေ။
ပုန်ကန်သူများသည် ပြည်တွင်းစစ် (Internal Armed Conflict) ၏ ပါဝင်သူများ ဖြစ်သည်။ ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်းတွေအရ (Geneva Conventions) ၏ ပရိုတိုကော (Protocol II) အရ၊ ပုန်ကန်အဖွဲ့ အစည်းသည် ကိုယ်ပိုင် စစ်တပ် ရှိပြီး နယ်မြေအချို့ ကို ထိန်းချုပ်ထားပါက၊ ၎င်းတို့အား စစ်မှုထမ်း မဟုတ်သူများ (Civilians) ကို ကာကွယ်သည့် နိုင်ငံတကာဥပဒေ (International Humanitarian Law) က အသိအမှတ်ပြုသည်။
သို့သော် ပုန်ကန်မှုကိုယ်တိုင်က တရားဝင်မှု ရှိနိုင်ပေမယ့် - စစ်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေမှာ - နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ စစ်ရာဇ၀တ်မှုကြီးတွေ ကျူးလွန်ခဲ့ကြရင်တော့ နိုင်ငံတကာဥပဒေတွေကနေ အရေးယူခံရနိုင်ပြီး ရာဇဝတ်ဘေးကနေ ပြေးမလွတ်နိုင်ကြမယ့် အခြေအနေပါ။
Just War Theory - Jus ad Bellum and Jus in Bello တွေအရ တားမြစ်ထားတဲ့ ပြင်းထန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေ ဥပမာ - လူမျိုးတုန်းသုတ်သင်မှု (Genocide), လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ဆန့်ကျင်သော ရာဇဝတ်မှု (Crimes Against Humanity), စစ်ရာဇဝတ်မှု (War Crimes) တွေလို နိုင်ငံတကာဥပဒေများအား ဖောက်ဖျက်မှု တွေလို ပြင်းထန်တဲ့ ရာဇဝတ်မှုတွေကို ကျူးလွန် တရားစွဲဆို ခံရနိုင်တဲ့ နည်းလမ်း (၃) နဲ့ အရေးယူခံရနိုင်တဲ့ အကြောင်းတွေကိုလည်း ရှင်းပြပေးပါ။
၁. နိုင်ငံတကာရာဇ၀တ်ခုံရုံး (ICC) မှ တရားစွဲဆိုခြင်း
• လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (Genocide), လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ (Crimes Against Humanity), စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ (War Crimes) ကျူးလွန်ပါက ICC မှ တရားစွဲဆိုနိုင်သည်။
• ဥပမာ: မြန်မာနိုင်ငံမှ စစ်တပ်ခေါင်းဆောင်များနှင့် ပုန်ကန်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်များအပေါ် ICC က စုံစမ်းစစ်ဆေးနေခြင်း။
၂. နိုင်ငံတကာတရားရုံး (ICJ) မှ တရားစွဲဆိုခြင်း
• ICJ သည် နိုင်ငံတကာအငြင်းပွားမှုများကို ဖြေရှင်းရန် ကုလသမဂ္ဂ၏ အဓိက တရားရုံးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် နိုင်ငံများကို တရားစွဲဆိုနိုင်သော်လည်း တစ်ဦးချင်းအား တရားစွဲဆိုနိုင်ခြင်း မရှိ။
• ဥပမာ: ဂမ်ဘီယာနိုင်ငံက မြန်မာနိုင်ငံအား ရိုဟင်ဂျာမျိုးနွယ်စုအား လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (Genocide) ကျူးလွန်သည်ဟု ICJ တွင် တရားစွဲဆိုခဲ့ခြင်း။
၃. ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တရားစီရင်ပိုင်ခွင့် (Universal Jurisdiction) ဖြင့် တရားစွဲဆိုခြင်း
• လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု (Genocide), စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ (War Crimes), လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ (Crimes Against Humanity) ကဲ့သို့သော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရာဇ၀တ်မှုကြီးများ (Universal Crimes) ကို ကျူးလွန်သူ မည်သူ့ကိုမဆို၊ မည်သည့်နိုင်ငံ၏ တရားရုံးကမဆို ထိုနိုင်ငံ၏ နယ်နိမိတ်အတွင်း ရှာဖွေတွေ့ရှိပါက တရားစွဲဆိုနိုင်ခွင့် ရှိသည်။
• ဥပမာ: ဆီရီယား စစ်ခေါင်းဆောင်များအား ဂျာမနီနိုင်ငံရှိ တရားရုံးတွင် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုများအတွက် တရားစွဲဆိုပြီး အပြစ်ချမှတ်ခံရခြင်း။
ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်းနှင့် Just War Theory ၏ အခန်းကဏ္ဍ
• ဂျီနီဗာကွန်ဗန်းရှင်း သည် စစ်ပွဲ၏ အနိမ့်ဆုံးစံချိန်စံညွှန်းများ (Minimum Standards) ကို သတ်မှတ်ပေးသည်။ ၎င်းက ပုန်ကန်သူများအား စစ်မှုမထမ်းနိုင်သူများ (Civilians) ကို ကာကွယ်ရန် တာ၀န်ခံမှုရှိစေပြီး၊ ဤစည်းမျဉ်းများကို ချိုးဖောက်ပါက စစ်ရာဇ၀တ်မှု (War Crime) အဖြစ် တရားစွဲဆိုခံရနိုင်သည်။
• Just War Theory (တရားသောစစ်ဆိုင်ရာ သီအိုရီ) သည် စစ်စတင်ခွင့် (Jus ad Bellum) နှင့် စစ်ကာလကျင့်ဝတ် (Jus in Bello) ဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲခြားထားသည်။
o Jus ad Bellum: စစ်စတင်ရန် တရားမျှမှု (ဥပမာ - နောက်ဆုံးနည်းလမ်းအဖြစ် စစ်စတင်ခြင်း) ရှိရမည်။
o Jus in Bello: စစ်ကာလအတွင်း တရားမျှမှု (ဥပမာ - သာမန်ပြည်သူများနှင့် စစ်သားများကို ခွဲခြားခြင်း၊ အင်အားသုံးမှု သင့်တင့်မျှတခြင်း) ရှိရမည်။
အနှစ်ချုပ်
ပုန်ကန်သူများသည် ၎င်းတို့၏ ရည်ရွယ်ချက် တရားမျှမှုရှိသည်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံတကာဥပဒေက ခွင့်မပြုသော လူမျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်မှု၊ စစ်ရာဇ၀တ်မှုများ၊ လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ကျူးလွန်သည့် ရာဇ၀တ်မှုများ ကို ကျူးလွန်ပါက ICC, ICJ နှင့် Universal Jurisdiction တို့မှ တစ်ဆင့် တရားစွဲဆိုခံရနိုင်ပါသည်။
2 months ago | [YT] | 47